Radyasyon İzleme ve Uyarı Sistemi Ağı (RADİSA)

08/03/2022 tarihli ve 31772 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 95 sayılı “Nükleer Düzenleme Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin 5 inci maddesinde Nükleer Düzenleme Kurumu'nun görev ve yetkileri arasında sayılan "Ulusal radyasyon izleme faaliyetini yürütmek veya yürütülmesini temin etmek" hükmü uyarınca Radyasyon İzleme ve Uyarı Sistemi Ağı (RADİSA) NDK tarafından işletilmektedir. Bu kapsamdaki teknik destek Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu tarafından sağlanmaktadır.

Çernobil nükleer santral kazası sonrasında, nükleer reaktörlerden kaynaklanabilecek radyolojik tehlikelerin erken tespit edilebilmesi için uygun yerlerde ölçüm istasyonlarının kurulması yönünde pek çok ülkede yoğun çalışmalar başlatılmıştır. Nükleer santral çevresinde ölçüm sistemleri bulunmasına rağmen alınan ölçümlerin reaktör işleticisinin sorumluluğunda olmasından dolayı bu bilgilerin ülkenin düzenleyici kurumuna aktarılmasının ötesinde buradan ihtiyaç duyacak diğer ülkelere aktarılması ülke politikaları ve güvenlik felsefeleri yönünden değerlendirildiğinde zaman zaman sıkıntılar yaşanmaktadır. Bu nedenle ülkelerin tesisler dışında da ölçüm istasyonları kurarak alınan bilgileri diğer ülkelerle paylaşmaları önem kazanmaktadır.

Ülkemizin potansiyel nükleer tehlikelere karşı önceden hazırlıklı olması yönündeki esaslar doğrultusunda, 1986 yılından itibaren radyasyon izleme sistemlerinin kurulması çalışmalarına başlanmıştır. Ülkemizi sınırlarımızın içinden ve dışından etkileyebilecek düzeyde radyasyon sızıntısı olması durumunda uyarı verecek olan sistem; havadaki gama radyasyon düzeyindeki artışın algılanması esasına dayanmaktadır.

Bu kapsamda, yapılan tehlike değerlendirmeleri göz önüne alınarak, özellikle sınır bölgelerimizde radyasyon izleme istasyonları kurulması yaklaşımı benimsenmiştir. İstasyonlarda, gama radyasyon doz hızı ölçümleri yapılması amacıyla, Geiger-Müller dedektörü kullanan portatif cihazlar yerleştirilmiştir. Sistem dinamik bir proje olarak yürütülmüş zaman içerisinde sisteme yeni nitelikler kazandırılmıştır. Eş-zamanlı olarak çalışan sistemde 81 il merkezinde, 111 ilçe merkezinde, 12 termik santralde, 4 Nükleer/Radyasyon uygulaması içeren tesislerde ve 3 sınır karakolunda eş-zamanlı olarak çalışan toplam 211 RADİSA istasyonu mevcuttur. Son dönemde, ülkemizde kurulmakta olan Akkuyu Nükleer Santrali çevresindeki radyasyon izleme istasyonlarının sayısının artırılmasına ilişkin çalışmalar yürütülmektedir.

Harita üzerinde görüldüğü gibi istasyonlar Bulgaristan ve Romanya’da bulunan nükleer santrallere yönelik olarak Trakya Bölgesinde ve acil önlemlerin alınması açısından büyük öneme sahip, Doğu Anadolu Bölgesinde sıkça yerleştirilmiştir. Bunun yanında ülkemizde kurulacak nükleer santrallere yönelik olarak Mersin ve Sinop illerimizde RADİSA istasyonu sayısı diğer illere göre daha fazladır.

RADİSA işletilirken düzenli olarak alınan doğal radyasyon doz hızı ölçüm sonuçlarının takibi, değerlendirilmesi, güncellenmesi ve internet üzerinden halkın erişimine sunulması, sistemde meydana gelen arızaların tespiti ve giderilmesi ile yeni istasyonların işletmeye alınması çalışmaları yapılmaktadır. Ayrıca RADİSA’dan alınan veriler Avrupa ülkeleri arasında radyolojik bilgilerin toplanması için hazırlanan Avrupa Radyolojik Veri Değişim Platformuna (European Radiological Data Exchange Platform - EURDEP) gönderilmekte ve Avrupa ülkeleri tarafından EURDEP'e aktarılan veriler düzenli olarak takip edilmektedir. Bu durum olası bir nükleer serpintinin önceden haber alınmasını olanaklı kılmaktadır.

RADİSA Özellikleri:

Sistem, radyasyon ölçüm sistematiği, cihaz üretimi, bilgisayarlı kontrol, merkezi otomasyon konularında ülkemizin sahip olduğu deneyim ve teknik imkanlar kullanılarak üretilmektedir.

• Sistem 24 saat kesintisiz çalışmaktadır.
• Uyarı durumunda;