Radyasyon Kaynakları İşlemleri

Radyasyon kaynakları tıbbi, endüstriyel, araştırma-eğitim, güvenlik gibi amaçlarla çeşitli radyasyon uygulamalarında yaygın şekilde kullanılmaktadır. Radyasyon kaynakları ile faaliyet gösteren kuruluşlar;

* Radyasyon çalışanlar, halk ve çevrenin radyasyondan korunmasının,

* Radyasyon kaynaklarının güvenli şekilde kullanılmasının,

* Radyoaktif kaynaklarının çalınması, kaybolması, yetkisiz kişilerin eline geçmesi gibi durumları önlemek üzere kaynakların emniyetinin,

* Acil durumların önlenmesi ve gerçekleşmesi durumunda sonuçlarının hafifletilmesinin

sağlanması için gerekli teknik ve idari güvenlik önlemlerini içeren bir sistem oluşturmalı ve bu sistemi, yönetimden gerekli niteliklere sahip çalışanlara kadar tüm ilgililerce etkin şekilde uygulanmasını sağlayarak sürdürmelidir.

5/3/2022 tarihli ve 7381 sayılı Nükleer Düzenleme Kanunu ile; nükleer enerji ve iyonlaştırıcı radyasyon ile ilgili düzenleme yapma, yetkilendirme ve denetleme görevleri Nükleer Düzenleme Kurumuna (NDK) verilmiştir.

Bu kapsamda, iyonlaştırıcı radyasyon kaynaklarının her türlü amaçla kullanılması ve bulundurulması için NDK’dan lisans alınması zorunludur. Radyasyon kaynaklarıyla faaliyet gösterecek kuruluşların yukarıda belirtilen hususları içeren radyasyon güvenliğini sağlamak üzere; radyasyon güvenliği mevzuatı gereği belirlenen niteliklerdeki personeli istihdam ederek teknik ve idari güvenlik önlemlerini içeren düzenlemeleri yapması ve lisans işlemleri kapsamında NDK’ya sunması gerekir. Lisans alınmadan radyasyon kaynaklarıyla faaliyet gösterilemez. Bununla birlikte bazı tesis ve uygulamalarda lisans öncesinde Kurumumuzdan zırhlama uygunluk raporu alınması da gerekmektedir.

Radyasyon güvenliğini sağlayıcı düzenlemeler genel olarak; kuruluşun tüzel kişiliği, radyasyon uygulamasının yapılacağı alanın tasarımı ve zırhlaması, radyoaktif kaynaklar için merkez depo, radyasyon kaynaklarıyla çalışacak personelin eğitimi, radyasyondan korunmayı sağlayıcı kişisel koruyucu donanım, radyasyon ölçüm cihazları, kişisel dozimetreler, güvenli çalışma prosedürleri, acil durum planı gibi hususları içermektedir.

Kuruluşlar tarafından sunulan bu düzenlemeler, lisanslamaya ilişkin başvurular değerlendirilirken, radyasyon uygulamasının yerinde inceleme yapılırken ve radyasyon güvenliği denetimi gerçekleştirilirken NDK tarafından incelenir. Uygun olmayan veya eksik görülen hususlar kuruluşa bildirilerek bu hususların giderilmesi/tamamlanması istenir. Aksi takdirde radyasyon güvenliği mevzuatının ilgili yaptırım hükümleri uygulanır.

Lisanslama işlemlerine yönelik sağlanması gereken hususlar, radyasyon uygulamasının türüne göre değişmekte olup radyasyon uygulamalarında gerçekleştirilen faaliyetler sonucu meydana gelebilecek radyasyon maruziyetlerinin büyüklüğü ve gerçekleşme sıklığı ile orantılı olarak belirlenir. Söz konusu hususlar; radyasyon kaynağının özellikleri, güvenlik ve emniyet önlemleri ile çalışma koşulları değerlendirilerek belirlenir.

Radyasyon kaynaklarıyla faaliyet gösterecek kuruluşlar için lisanslama işlemleri kapsamında; lisans, vize ve lisans belgesi değişikliği işlemlerine yönelik başvurular e-devlet üzerinden yapılmaktadır. Bu kılavuzda bu başvurularla ilgili gerekli işlemler adım adım anlatılmıştır.

Yukarıda belirtilen tüm lisanslama işlemlerine ilişkin başvurular, radyasyon kaynağıyla faaliyet gösterecek kuruluş bünyesinde radyasyondan korunma sorumlusu (RKS) olarak belirlenen ve gerekli nitelikleri haiz personel tarafından yapılır.

Radyasyon kaynaklarına ilişkin lisans alma prosedürü aşağıdaki sıra ile gerçekleşir:

1.Zırhlama Uygunluk Raporu alınmasının zorunlu olduğu tesis ve uygulamalarda söz konusu rapor için gerekli bilgi ve belgeler ile NDK’ya başvuru yapılır.

2.Cihazı kullanacak kuruluş tarafından gerekli bilgi ve belgeler ile NDK’ya lisans başvurusu yapılır (Zırhlama Uygunluk Raporu’nun zorunlu olduğu tesis ve uygulamalar için rapora göre tesis ve uygulama ile faaliyet yürütülecek alanın inşası tamamlandıktan sonra).

3.Radyoaktif kaynak içeren cihazlar için lisans başvurusu ile eş zamanlı olacak şekilde gerekli bilgi ve belgeler ile NDK’ya ithal izin başvurusunda bulunulur.

4.Kuruluş tarafından cihazın montajı, kurulumu tamamlanarak çalışır hale getirilir (lisans alınıncaya kadar kullanılmaz).

5.Lisans başvurusunun NDK tarafından uygun bulunması halinde, NDK/TAEK görevlileri tarafından yerinde radyasyon kontrolü yapılır.

6.Radyasyon kontrolünde; cihazın konumunun ve yerleşiminin uygunluğu tespit edilir, cihaz ve çevresinde radyasyon ölçümleri alınır, çalışma koşulları değerlendirilir, radyasyon güvenliğinin sağlanmasına yönelik gerekli unsurların mevcut olup olmadığı saptanır.

7.NDK tarafından nihai değerlendirme yapılır ve sonucun olumlu bulunması halinde kuruluşa, cihazın kullanılmasına ve bulundurulmasına ilişkin lisans verilir.

Verilen lisans, verildiği haldeki koşulların değişmemesi şartıyla 5 yıl için geçerlidir. Lisans alındıktan sonraki süreçte aşağıda belirtilen işlemler de söz konusu olmaktadır:

•Her 5 yılın bitiminden önceki 6 ay içerisinde lisansın vize işlemi için gerekli bilgi ve belgelerle başvuruda bulunan kuruluşların lisans süresi 5 yıl uzatılır.

•Lisans geçerlilik süresi içerisinde; RKS değişikliği, belediye tarafından adres değişikliği gibi durumlarda, lisans belgesinin yeniden düzenlenmesi için başvuruda bulunulur, NDK kayıtları ve lisans güncellenir.